آیه 21 سوره جن

قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَداً «21»

قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ‌: بگو اى پيغمبر كه من مالك نيستم براى شما، ضَرًّا وَ لا رَشَداً: دفع ضررى و نه رسانيدن خير و صلاحى، يعنى قدرت ندارم بر آنكه نفع و ضرر به شما رسانم، زيرا حقيقت ضارّ و نافع، با خدا است. اين كلام متضمن اعتراف به عبوديت، و اضافه حول و قوه به او سبحانه.

قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَداً «21» قُلْ إِنِّي لَنْ يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَ لَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً «22» إِلاَّ بَلاغاً مِنَ اللَّهِ وَ رِسالاتِهِ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً «23» حَتَّى إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً «24» قُلْ إِنْ أَدْرِي أَ قَرِيبٌ ما تُوعَدُونَ أَمْ يَجْعَلُ لَهُ رَبِّي أَمَداً «25»

عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‌ غَيْبِهِ أَحَداً «26» إِلاَّ مَنِ ارْتَضى‌ مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً «27» لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَيْهِمْ وَ أَحْصى‌ كُلَّ شَيْ‌ءٍ عَدَداً «28»

ترجمه‌

بگو همانا من مالك نيستم براى شما زيانى و نه نفعى‌

بگو همانا من هرگز پناه نميدهد مرا از خدا كسى و هرگز نمى‌يابم غير از او پناهى‌

مگر رساندن احكام از خدا و پيغامهاى او و هر كه نافرمانى كند خدا و پيغمبرش را پس همانا براى او است آتش جهنّم جاودانيانند در آن هميشه‌

تا وقتى كه به بينند آنچه را كه وعده داده ميشوند پس زود است بدانند كه كيست ضعيف‌تر از جهت ياور و كمتر از حيث عدد

بگو نميدانم آيا نزديك است آنچه وعده داده ميشويد يا قرار ميدهد براى آن پروردگارم زمانى دراز

او است داناى پنهان پس مطّلع نميسازد بر علم غيب خود كسى را

مگر آن را كه بپسندد از پيغمبران پس همانا او ميگمارد از پيش روى او و از پشت سرش نگهبانى‌

تا بداند كه بتحقيق رساندند پيغامهاى پروردگارشان را و احاطه دارد بآنچه نزد ايشان است و احصاء فرموده تمام موجودات را بشماره.

تفسير

خداوند متعال در تعقيب دستور سابق به پيغمبر خود دستور فرموده كه بكفّار قريش و غيره كه مزاحم حضرت ميشدند بفرمايد از من خوف و رجائى نداشته باشيد و گرد من اجتماع ننمائيد من از خود قدرت و اختيارى ندارم هر چه هست از خدا است و هر خوف و رجائى بايد بساحت او منتهى شود من بنده عاجزم نه ميتوانم بشما ضرر برسانم نه منفعت او خداى قادر بر ضرر و نفع است من هم اگر

جلد 5 صفحه 290

معصيت خدا را نمايم پناه و محلّ التجائى جز او و رحمتش ندارم اگر بخواهد بقهرش با من معامله كند بلى مورد التجاء و در تحت اختيار من ابلاغ احكام خدا و رساندن پيامهاى او است و بنابر اين الّا بلاغا ميشود استثناء از ملتحدا باشد و ميشود استثناء از شيئا باشد كه مستفاد از لا املك ضرّا و لا رشدا است و ميشود استثناء از رشدا باشد چون ابلاغ از سنخ ارشاد است و در هر حال تخلّف از فرمان خدا و پيغمبر بانكار موجب خلود در آتش جهنّم است و در كافى از امام كاظم عليه السّلام نقل نموده كه چون پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مردم را دعوت بقبول ولايت امير المؤمنين عليه السّلام فرمود قريش جمع شدند و از حضرت استدعا نمودند كه آنها را از اين امر معاف فرمايد و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود اختيار آن با خدا است و آنها حضرت را متّهم نمودند و از نزد او خارج شدند پس اين آيات نازل شد و مراد از بلاغا من اللّه و رسالاته امر ولايت است و عصيان در آن موجب خلود در آتش است و گفته‌اند چون قريش بكثرت عدد خودشان و قلّت عدد مسلمانان افتخار مينمودند خداوند فرموده اين عصيان و تكبّر براى آنها باقى است تا روز كه به بينند وعده خداوند بنصرت اسلام بر كفر انجاز شده در صدر اسلام يا در زمان رجعت امير المؤمنين عليه السّلام و ظهور امام زمان عليه السّلام بمقتضاى بعضى از روايات يا در قيامت بمشاهده عذاب خودشان و ثواب اهل ايمان آنوقت معلوم خواهد شد كه ياور كدام يك از آن دو دسته ضعيف‌تر و عددشان كمتر است و در هر حال به پيغمبر اكرم دستور داده شده كه اظهار بى‌اطّلاعى از موعد آن نمايد چون علم غيب منحصر بخدا است و بكسى نميدهد مگر كسانيرا كه بپسندد از انبياء بقدريكه مصلحت باشد و ميرسد از ايشان باوصياء بر حسب بعضى از روايات تا دليل باشد بر نبوّت و امامتشان و آن پيغمبرى كه باو علم غيب عنايت شده در پيش رو و پشت سرش ملائكه‌اى سالك و مترصدند شياطين چيزى از آن علم نربايند و با آن مخلوط ننمايند تا بداند آن پيغمبر كه ملائكه‌اى كه واسطه ابلاغ پيامهاى الهى هستند از قبيل جبرئيل و اعوان او كاملا بوظيفه خود عمل نموده‌اند و چيزى از وحى الهى كم و زياد نشده يا تا مشهود شود بر خدا كه انبياء ابلاغ رسالات خدا را بى‌كم و زياد نموده‌اند يعنى تعلق گيرد علم الهى بوجود عينى آن چنانچه تحقّق‌

جلد 5 صفحه 291

داشت بوجود علميش قبل از تحقّق در خارج و رصد بمعناى نگهبان است و بر واحد و جمع اطلاق ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه كسيكه زياد سوره قل اوحى را بخواند از انواع صدمات جنّيان محفوظ خواهد شد و با پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم محشور ميگردد انشاء اللّه تعالى.

جلد 5 صفحه 292

قُل‌ إِنِّي‌ لا أَملِك‌ُ لَكُم‌ ضَرًّا وَ لا رَشَداً «21»

جلد 17 - صفحه 240

بفرما باين‌ كفار بدرستي‌ ‌که‌ ‌من‌ مالك‌ نيستم‌ ‌براي‌ ‌شما‌ ضرري‌ و نه‌ رشد و نفعي‌.

وظيفه انبياء و ائمه‌ و علماء اعلام‌ و آمرين‌ بمعروف‌ و ناهين‌ ‌عن‌ المنكر ابلاغ‌ و بيان‌ ‌است‌ چنانچه‌ خداوند ‌براي‌ بشر اينها ‌را‌ معين‌ فرمود و دستورات‌ بآنها داده‌ و احكام‌ جعل‌ فرموده‌ و كتب‌ فرستاده‌ و معجزات‌ بدست‌ انبياء جاري‌ فرموده‌ و حجت‌ ‌بر‌ همه‌ تمام‌ كرده‌ و راه‌ عذر ‌بر‌ ‌آنها‌ بسته‌، و بالجمله‌ مقتضيات‌ ‌از‌ جنبه فاعلي‌ تام‌ تمام‌ ‌است‌ و عقل‌ و قواي‌ ظاهريه‌ و باطنيه‌ بآنها عنايت‌ فرموده‌ لكن‌ تأثير ‌در‌ ‌آنها‌ مشروط بيك‌ شرط ديگري‌ ‌است‌ ‌که‌ قبول‌ ‌از‌ طرف‌ قابل‌ ‌هم‌ تام‌ و تمام‌ ‌باشد‌، قلبي‌ ‌که‌ ‌از‌ كثرت‌ معاصي‌ و كفر و شرك‌ و زندقه‌ سياه‌ ‌شده‌ و قساوت‌ پيدا كرده‌، و چشم‌ قلب‌ كور ‌شده‌، و گوش‌ قلب‌ كر ‌شده‌ و زبان‌ قلب‌ لال‌ ‌شده‌، ‌از‌ قابليت‌ افتاده‌ لذا ‌از‌ تأثير ‌در‌ ‌آن‌ افتاده‌ مگر مقلب‌ القلوب‌ تغيير دهد، و نيز تأثير مربوط بعنايات‌ باطنيه‌ حق‌ ‌است‌ توفيق‌ عنايت‌ بكند هدايت‌ فرمايد و قلوب‌ ‌را‌ تغيير دهد بنده‌ ‌را‌ ‌در‌ كنف‌ ‌خود‌ حفظ كند ايمان‌ و نور علم‌ ‌در‌ قلوب‌ قذف‌ كند، و نيز افعال‌ بندگان‌ ‌تا‌ مشيت‌ حق‌ موافقت‌ نكند بنده‌ قدرت‌ ‌بر‌ فعل‌ ندارد ‌که‌ گفتند:

(‌لا‌ جبر و ‌لا‌ تفويض‌ بل‌ امر ‌بين‌ الامرين‌)

و ‌هو‌ الاختيار.

قُل‌ إِنِّي‌ لا أَملِك‌ُ لَكُم‌ ضَرًّا وَ لا رَشَداً إِنَّك‌َ لا تَهدِي‌ مَن‌ أَحبَبت‌َ وَ لكِن‌َّ اللّه‌َ يَهدِي‌ مَن‌ يَشاءُ وَ هُوَ أَعلَم‌ُ بِالمُهتَدِين‌َ قصص‌ آيه 56. ‌حتي‌ مالك‌ نفس‌ ‌خود‌ ‌هم‌ نيست‌ چه‌ رسد بغير: قُل‌ لا أَملِك‌ُ لِنَفسِي‌ ضَرًّا وَ لا نَفعاً إِلّا ما شاءَ اللّه‌ُ يونس‌ آيه 49.

]

(آیه 21)- سپس دستور می‌دهد: «بگو: من مالک زیان و هدایتی برای شما نیستم» و هدایت به دست دیگری است (قل انی لا املک لکم ضرا و لا رشدا).